Λίγες σκέψεις για την αποκριά

Venetian carnival

 Μπορεί να πέρασε η Τσικνοπέμπτη, οι απόκριες όμως είναι ακόμα εδώ και θα κρατήσουν ακόμα ένα δεκαήμερο. Το contrast όμως είναι πολύ μεγάλο ανάμεσα στο κέφι που προστάζει το πνεύμα των ημερών και στη θλίψη που επικρατεί για όσα συμβαίνουν γύρω μας και για πολλούς ακόμα και μες στο σπίτι μας. Η αντίθεση αυτή είναι εντονότερη στα μεγάλα αστικά κέντρα όπου η αποκριά όπως και κάθε γιορτή άλλωστε, αποκτά έντονο κοσμικό και εμπορικό χαρακτήρα. Στις μεγαλουπόλεις μας η Τσικνοπέμπτη έχει ταυτιστεί με μια χαζοχαρούμενη συμπεριφορά σχεδόν σαχλή, όπου όλα γίνονται αφορμή για αλόγιστη κατανάλωση αλκοόλ και πάσης φύσεως παρεκτροπές. Σίγουρα ένα τέτοιο πνεύμα δεν είναι πνεύμα χαράς, κεφιού και αισιοδοξίας. Είναι περισσότερο θα λέγαμε σημάδι βαθιάς θλίψης και καταπιεσμένων επιθυμιών. Και πάλι όμως, πώς μπορεί να ενοχοποιήσει κανείς την ανάγκη των ανθρώπων για εκτόνωση, με το πρόσχημα της οικονομικής κρίσης; Ανάμεσα στην φαιδρότητα και την απογοήτευση υπάρχει και κάτι ενδιάμεσο και πιο υγιές. Υπάρχει η επιείκεια και η ψυχραιμία. Υπάρχει η αισιοδοξία και η συγκατάβαση. 

 

Γενίτσαροι και οι Μπούλες

 Οι απόκριες είναι ίσως η μοναδική στιγμή του χρόνου που μπορεί ο Έλληνας να συνδεθεί τόσο πολύ με τις ρίζες του και τα αρχαία έθιμά του. Και μη βιαστεί κανείς να παρερμηνεύσει αυτό που λέω και να το εκλάβει ως νεοπαγανιστικό ντελίριο γιατί θα πέσει στο κενό. Η Διονυσιακές καταβολές του καρναβαλιού δεν έχουν να κάνουν με λατρευτικές δοξασίες και παρεκκλίσεις, αλλά έχουν να κάνουν με την ίδια την ταυτότητα του Έλληνα. Στα σύγχρονα αστικά κέντρα δεν μπορεί να γίνει αυτό αντιληπτό παρά μόνο στην επαρχία και ειδικά στα χωριά όπου αναβιώνουν κάθε χρόνο τα παραδοσιακά μας έθιμα. Από τα Φώτα και μετά έως και την καθαρά Δευτέρα αρχίζει το μεγάλο ξόρκισμα του κακού. Κουδούνες και τυμπανοκρουσίες κάνουν ηχηρή την παρουσία των ανθρώπων πάνω στη γη που προσπαθούν να φοβερίσουν και να διώξουν τα αρνητικά στοιχειά του κάτω κόσμου. Και κοντά στα ταγκαλάκια και τα καλικατζαράκια οι άνθρωποι θέλουν να αποδιώξουν και τον κακό τους εαυτό διαμέσου της εκτόνωσης. Οι βωμολοχίες, τα φαλλικά έθιμα, οι χοροί και τα τραγούδια, η ανεμελιά, οι συγκεντρώσεις στους δρόμους και τις πλατείες, δεν έχουν κανέναν άλλο στόχο από το να διώξουν την σοβαροφάνεια, τα κόμπλεξ και τον υποκριτικό καθωσπρεπισμό που είναι η σοβαρότερη αιτία των ψυχολογικών νευρώσεων του ανθρώπου. 

 Η πραγματική ουσία των Διονυσιακών εθίμων είναι η εξοικείωση του ανθρώπου με τη φύση του, δηλαδή με την ψυχοσωματική του υπόσταση. Κι εκεί είναι που λέω πως αυτό είναι που μας συνδέει με την ελληνική μας ταυτότητα. Η οποία είναι ενωτική και όχι αποσχιστική. Η ταυτότητά μας δεν έχει να κάνει με εξωτερικούς τύπους και συνήθειες αλλά με την υπαρξιακή επίγνωση πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να χωριστεί στα δυο. Δεν υπάρχει ελαφρότητα και σοβαρότητα. Δεν υπάρχει υλισμός και πνευματικότητα. Είμαστε τόσο ψυχή όσο και σώμα και η απόκρια για μένα αυτό μας υπενθυμίζει, πως αν δεν αποδεχτούμε τη φύση μας και δεν αγαπήσουμε την ολότητά μας πολύ σύντομα θα έρθουν και οι παρεκτροπές.

 Μπορεί για την μυθολογία ο Διόνυσος να ήταν ο Θεός του κρασιού και της παρεκτροπής, για την ιστορία όμως ο Διόνυσος ήταν ο επινοητής του θεάτρου. Ήταν ο πρώτος ψυχοθεραπευτής της ιστορίας. Μέσα από τον χορό και το τραγούδι, έρχεται η εκτόνωση και το καταλάγιασμα των παθών. Μέσα από την ευθυμία, τον σαρκασμό και τη δραματουργία, έρχεται η λύτρωση και η κάθαρση της ψυχής.

 Μα θα μου πει κάποιος, πως σαν ορθόδοξοι που είμαστε, η λύτρωση πλέον έρχεται μέσα από τα μυστήρια μας. Κι όμως, ακόμα και ο πιο θεόπνευστος πνευματικός θα μας έλεγε ότι τα μυστήρια της εκκλησίας σώζουν μόνο όταν ο άνθρωπος είναι συνειδητοποιημένος και έχει επίγνωση του εαυτού του. Μόνο όταν ξέρει ποιος είναι και πού θέλει να πάει. Είναι πολύ ρομποτικό και υποτιμητικό για τον άνθρωπο να αρχίσουμε να κάνουμε διαχωρισμούς στη ζωή μας και να λέμε τι είναι πνευματικό και τι είναι ρηχό.

 Αυτός που κλαίει σε μια κηδεία δεν είναι πάντα κι αυτός που πονάει περισσότερο. Ναι γύρω μας συμβαίνουν πολλά και διάφορα, αλλά από πότε πρέπει να αρχίσουμε να δαιμονοποιούμε το χαμόγελο; Η σωστή κριτική πάνω στο πνεύμα των ημερών λοιπόν θα έπρεπε να επικεντρώνεται στην ποιότητα της διασκέδασης και όχι στην ηθική αξιολόγηση της χαράς. Αν μια γιορτή γίνεται αφορμή για να ανταμώσουν οι άνθρωποι και να παρηγορηθούν γιατί να είναι κάτι κακό; Η όλη υπόθεση αρχίσει και μου θυμίζει ‘’Το όνομα του Ρόδου’’ όπου το γέλιο και το χιούμορ θεωρούνταν συνώνυμα της βλασφημίας.

 Έχει πολύ μεγάλη διαφορά το να πας στα μπουζούκια και να ξοδέψεις ένα μηνιάτικο στα γαρίφαλα και στα ποτά ενώ κάποιοι άλλοι υποφέρουν και στο να στήσεις μια αυθόρμητη γιορτούλα σε μια πλατεία παρέα με φίλους και περαστικούς… Ας μη τα βάζουμε όλα σε ένα τσουβάλι. Το πρώτο παράδειγμα διασκέδασης περιέχει ασυνειδησία και το δεύτερο αγάπη…